Risk Analitiği Nedir?
Risk analitiği kurum ve şirketlerin işleyişlerinde ortaya çıkabilecek risklerin kesin olarak ölçülmesini ve somut bir şekilde ifade edilmesini sağlayan bir sistemdir. Riskin öngörülmesi ve bu doğrultuda gerekli çözüm önerilerinin oluşturulmasını sağlar. Kurum genelinde yaşanabilecek bir durum maddi ve manevi kayıplara ve belirsizliğe yol açıyorsa bu olayın oluşması risk olarak tanımlanır. Risk analitiği ise risk oluşturan bu olayları istatistiksel ve matematiksel veriler kullanarak tanımlamak, analiz etmek ve modellemek için kullanılan bir tür çalışma alanıdır.
Farklı kaynaklardan toplanan veriler doğrultusunda yapılan risk analitiği çalışması ile birlikte çok çeşitli sektörler üzerinde risk analitiği yapılmaktadır. Özellikle bankacılık faaliyetlerinde sıkça kullanılan risk analitiği, kredi riski hesaplama gibi işlemlerde kullanılmaktadır. Geçmiş bankacılık işlemleri ve gelir durumu göz önünde bulundurularak önceki yıllara ait vergiler çerçevesinde kredi riskinin hesaplaması yapılmaktadır.
Risk Analitiğinin Faydaları
Risk analitiği tekniklerini kullanmanın şirketlere sağladığı belirli faydalar vardır. Geleneksel denetim metotları giderek eskidiği için bu doğrultuda daha çok veri teknolojisi ve veri görselleştirme araçları kullanarak yeni iç denetim fonksiyonlarının oluşturulmasıdır. Kurumun iç denetiminde ortaya çıkabilecek risk unsurlarının daha gerçekçi ve elle tutulur veriler ışığında tespit edilmesi ve oluşabilecek risk unsurlarına karşı daha doğru aksiyonların alınmasını sağlayabilmektir.
Bu durumda risk analitiğinin sağladığı faydalardan biri olarak kurumların iç denetim süreçlerinin geliştirilmesine katkıda bulunmak da denilebilir. Risk analitiğinin kurumun iç denetim fonksiyonlarına sağladığı diğer faydalar ise şu şekildedir:
- Kurumların iç denetimlerinde yaşanabilecek veri artışının daha doğru bir şekilde anlaşılması, sınıflandırılması ve raporlanmasını sağlar. Böylelikle risk unsurlarının daha net bir şekilde ifade edilmesini mümkün kılar. Verilerin sınıflandırılması ve raporlanması en etkili şekilde gerçekleşir. Sınıflandırılan verilerin okunabilirliği ve anlaşılırlığı sağlanılırken en yalın şekilde veriler sunulur. Karmaşıklık ortadan kalkmış olur. Böylelikle verilerin işlenmesi için harcanacak zaman azalmış olur. Verim önemli miktarda artar.
- Yeni geliştirilmiş metodlar kullanılarak daha doğru risk analizleri yapılabilir. Eski dönemlerde kullanılan temel risk tespiti metodları ile geleceğe yönelik tahminlerde bulunması oldukça zordur. Bu durumda tespit edilemeyen ya da gerekli önemin verilmediği riskler meydana gelerek çeşitli zorluklar oluşabilir. Kısaca risk analitiği kullanmak özellikle iç denetim süreçlerinde daha etkin ve hızlı bir şekilde risk durumlarının tespit edilmesi ve bu doğrultuda yeni kararlar alınmasını sağlar.
Risk Analitiği Süreçleri
Ürünlerin risk analitiği titizlikle yürütülmesi gereken bir süreçtir. Adım adım ilerlemeli ve en ince detayına kadar inceleyerek sağlam zeminler oluşturularak ilerleme devam ettirilmelidir.
İşin zorluğunu anlama
Risk analitiği kolay ve basit bir iş değildir ve kurumların geleceği için hayati bir önem taşımaktadır. Bu nedenle risk analitiği konusunda destek arayan kişilerin veya bu işe başlamak isteyenlerin risk analitiğinin zorluğunu ve önemini bilerek hareket etmeleri gerekmektedir.
Bütünlük sağlama
Kurumlar nasıl bölümlerden oluşuyor ise risk analitiği de birçok bölümden oluşmaktadır. Fakat burada önemli olan tüm bu bölünmelere rağmen uyumlu ve koordineli bir bütünlük sağlamasıdır. Departmanlar kendi içinde risk analitiğine ne kadar uyumlu ve istekli de olsa genel anlamda kurum içi bir uyum sağlanmadığında uzun vadede sorun olması muhtemeldir.
Sağlam temeller oluşturma
Temel sürecin yapı taşlarındandır. Eğer süreç başta titizlikle oluşturulmaz ise uzun vadede devamlılığı tehlikeye girer. Bu nedenle en baştan sürecin kontrolü sağlanmalı ve eksiksiz ilerlemelidir.
Sorular sorma
Risk analitiğinin en önemli süreci elbette soru sormaktır. Ne, neden, niçin ve nasıl gibi sorular başta olmak üzere acaba içeren sorular risk analitiğinin kurtarıcısıdır.
Bağımsız verileri inceleme
Veri olmadan bir risk analitiği mümkün değildir. Bu nedenle verilerin titizlikle işlenmesi, sınıflandırılması ve raporlanması esastır. Kurumun geçmişten günümüze grafiğinin oluşturulması ve geleceğinin ön görülmesi için oldukça önemlidir.
Risk Analitiği Uygulamaları
Risk analitiği uygulamaları denildiğinde akla ilk gelen olmayı başaran “Gelişmiş Veri Analitiği Sistemi” (SAS)’ni incelemekte fayda vardır. Uzun yılların tecrübeleri ile günümüze ulaşan bu veri analitiği sistemi karar destek sistemleri sayesinde ileri analitik tecrübesini uygulayabilmektedir. Kendi kendine stratejiler oluşturabilen bu sistem kredi yaşam döngüsünün verimli olmasında yarar sağlamaktadır. Kodlama gerektirmeden çalışan ve hızlı bir şekilde tüm sistemlere entegre olabilen bu sistemin tek ve bütüncül olarak çalıştırılması mümkündür.
Risk Analitiği Teknolojileri
Risk analitiği teknolojileri günümüzde kör nokta kalmayacak şekilde tasarlanmaktadır. Her türlü senaryoya karşı bir çözüm ve tahmin önerisinde bulunabilen risk analitiği uygulamaları ilerleyen süreçlerde teknoloji ilerledikçe ve yaşam yeni senaryolar getirdikçe gelişecektir.
Halihazırda dikkat çeken teknolojik uygulamalardan biri de yukarıda ele aldığımız gelişmiş veri analitiği sistemidir. Yeni bir teknoloji gibi görünen bu sistem aslında uzun bir geçmişe sahiptir. Teknolojiye ve koşullara uyum sağlayarak kendini yenileyen sistem gelişmiş veri analitiği sistemi (SAS), 40 yıl gibi bir süre boyunca en etkili şekilde verileri izlemek ve yönetebilmek adına çalışmalar gerçekleştirmiştir. İlerleyen yıllarda bu sistem ve benzeri birçok risk analitiği teknolojileri geliştirilecektir. Bunun en temel nedeni ise verinin günümüzde en güçlü kaynak olmasında saklıdır. Bir kurum veriyi doğru işler ve yorumlarsa geleceği daha doğru tahmin edebilir diyebiliriz.
İç Denetimde Risk Analitiğinin Yeri ve Önemi
İç denetimde risk analitiğini kullanmanın faydaları;
- Denetim sürecinde katkı sağlayacak ve daha kolay iç denetimlerin yapılmasına olanak tanıyacak bir iş anlayışını benimsemesi,
- İç denetim kontrolleri sırasında etkin ve gerçek zamanlı olarak yönetim becerisine sahip olması ve veri doğrulama gereksinimlerinin çok daha hızlı bir şekilde yürütülmesini sağlamak,
- İç denetim esnasında gerçekleşen tüm süreç ve kontrolleri başlangıcından bitişine kadar en ince detayına kadar test etmesi,
- Denetim süreçlerinin otomasyon aracılığı ile mevcut durumu ve gelecekteki durumunu göz önünde bulundurularak uygun koşullarda maliyetin düşürülmesi,
- İç denetim esnasında sahip olunan veriler doğrultusunda ortaya çıkabilecek yüksek risk unsuru içeren yapıların erken tespit edilerek ifade edilmesi,
- Kural dışı durumlar mevcut ise tespit edilmesi, Risk analitiği ile oluşturulan dinamik panolarda şirket için önemli olan konuların ve bulguların tespit edilerek etkili iletişim aracılığı sayesinde ifade edilmesi ve analizleri olarak sıralanabilir.
İç Denetim ve Risk Analitiğinin Geleceği
Risk analitiği zaman ve teknoloji değiştikçe devam edecek ve kendini geliştirecek bir süreçtir. Sektörlerin ihtiyaçları doğrultusunda şekillenecek iç denetim ve risk analitiği yıllar geçtikçe farklı senaryoları bünyesine katarak ilerleyecektir. Gelişen çağ ile birlikte sektörlerde oluşan risk durumlarını önceden tespit edebilmek için iç denetimlerin en yüksek seviyelerde gerçekleştirilmesi olası durumların öngörülmesi ve oluşabilecek riskler göz önünde bulundurularak tedbir önlemlerinin alınması oldukça önem taşımaktadır.. Sağlık sektöründen bankacılık sektörüne kadar biriken tüm verilerin analiz edilerek, grafikleştirilmesi gelecek öngörülerinin oluşmasına katkı sağlayacaktır.
