2006 yılında 5502 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu ile sosyal güvenlik kurumları (SSK, Emekli Sandığı ve BAĞ-KUR) birleştirildi ve sigortalılık çeşitleri 4. Madde ile belirtilerek hükümleri yeniden düzenlendi. BAĞ-KUR genellikle ticaretle uğraşanların ve işverenlerin sigorta türü olarak bildiğimiz bir sigorta türü olsa da kimi zaman çalışanların ve bağımsız çalışan kişilerin de bu sigorta türüne tabi olduğunu görmekteyiz. Güncel mevzuatta BAĞ-KUR hakkında bilmeniz gerekenleri bu yazıda sıraladık.
BAĞ-KUR Nedir?
BAĞ-KUR (Esnaf ve sanatkârlar ve Diğer Bağımsız Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kurumu) 1971 yılın 1479 sayılı kanunla kurulmuştur. 2006 yılında 5502 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu Kanunu ile tüm sosyal güvenlik kurumları birleştirilmiş ve BAĞ-KUR kurumunun varlığına son verilmiş. Günümüzde BAĞ-KUR olarak bildiğimiz sigortalılık şekli aslında 5510 sayılı kanunun 4/B maddesinde düzenlenmiştir ve bu sebepten 4/B olarak da anılmaktadır.
SSK ile BAĞ-KUR Arasındaki Fark Nedir?
SSK (Sosyal Sigortalar Kurumu) 1946 yılın İşçi Sigortaları Kurumu olarak kurulmuş ve 1964 yılında Sosyal Sigortalar Kurumu olarak ad değiştirmiştir. İşçilerin sağlık hizmetlerinden faydalanabilmesi ve emekli olabilmesi için var olan bu sigorta kurumu 2006 yılında BAĞ-KUR gibi SGK çatısı altına girmiştir.
SSK’da BAĞ-KUR gibi 5510 sayılı kanunda yeniden düzenlenmiştir ve günümüzde 4/A olarak adlandırılmaktadır.
SSK ve BAĞ-KUR arasındaki farklara gelecek olursak:
SSK bir işverene, kuruma bağlı olarak çalışan tüm işçiler için yapılan sigortadır. BAĞ-KUR ise işverenlerin, bağımsız çalışanların ve kanunda tanımlanmamış olan meslek grupları için geçerli olan sigorta türüdür.
SSK 5510 Sayılı kanunun 4. Maddesinin a bendinde, BAĞ-KUR ise 4. Maddenin b bendinde düzenlenmiştir.
BAĞ-KUR prim ödemelerini kişi kendisi yapar, SSK’ya bağlı olan kişilerin ödemeleri ise işverenlerince yapılır.
BAĞ-KUR'lu (4/B) kişilerin prim ödemeleri ve prim gün sayıları ile SSK’lı (4/a) kişilerin prim ödemeleri ve prim gün sayıları birbirinden farklıdır. Farklılıklar dönem dönem yapılan düzenlemelere göre değişkenlik gösterir.
Kimler 4/B (BAĞ-KUR) Sigortalısı Sayılmaktadır?
5510 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununa göre BAĞ-KUR'lu sayılan yani 4/B kapsamında olan kişiler şunlardır.
Ticari kazanç ve serbest meslek kazancı sebebiyle gerçek ve basit usulde gelir vergisi mükellefler,
Gelir vergisi mükellefi olmayan fakat esnaf ve sanatkâr siciline kayıtlı olan kişiler
Şirket, kolektif şirket, donatma iştiraki, adi ve komandit şirket, limited şirket ortakları ve sermayesi paylara bölünmüş şirketlerin komandite ortakları. (Komanditer ortaklar 4/B sigortalısı olmaz.) Ayrıca anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi ortakları da 4/B sigortalısı sayılır.
Köy ve mahalle muhtarları
Jokey ve antrenörler (6132 sayılı At Yarışları Hakkında Kanuna tabi olmaları şartıyla)
Tarımsal faaliyette bulunan kişiler
Avukatlar (bağımlı çalışan avukatlar 4/a sigortalısıdır)
İsteğe Bağlı BAĞ-KUR'lu Olmanın Şartları Nelerdir?
İsteğe bağlı sigortalılık kapsamında dileyen kişiler isteğe bağlı BAĞ-KUR'lu yani 4/B’li olabilirler. İsteğe bağlı BAĞ-KUR'lu olmanın ilk şartı Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmaktır, sosyal güvenlik sözleşmesini imzalamamış olan ülkelerde ikamet eden Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları da isteğe bağlı BAĞ-KUR'lu ya da sigortalı olabilirler. Ayrıca Türkiye’de ikamet eden fakat Türkiye vatandaşı olmayan kişiler de sözleşme hükümlerine bağlı olarak isteğe bağlı sigorta yaptırabilirler.
İsteğe bağlı BAĞ-KUR'lu olmanın bir diğer şartı ise kişilerin zorunlu sigortalı olmaya gerektirecek bir durumlarının olmamasıdır. Örneğin kişi, bir işverene ya da iş yerine bağlı olarak çalışıyorsa zorunlu sigortalılık halindedir ve isteğe bağlı BAĞ-KUR'lu olması mümkün değildir.
BAĞ-KUR (4/B) Sigorta Başlangıcı ve SGK’ya Bildirilmesi
1 Ekim 2008 tarihinden sonra ilk defa sigorta yaptıran ve Sosyal Sigortalar Kanununun 4. Maddesinin B bendine tabi olanlar sigorta başlangıçlarını farklı şekilde bildirirler.
Şirket yetkilileri, vergi daireleri, esnaf ve sanatkâr sicil müdürlükleri, ticaret sicil memurlukları, ziraat odaları, Türkiye Jokey Kulübü kanunlarca kendilerine bağlı sayılmış kişilerin sigorta başlangıçlarını kurumların belirttiği sürede bildirmekle yükümlüdür. Yani bu kurumlara tabi olanların sigorta başlangıçları kurumların bildirmeleri ile gerçekleştirilir. Tarımsal faaliyetlerde bulunan kişiler ise sigorta başlangıçlarını kendileri yapabilirler. Sigorta başlangıçlarının nasıl yapılacağına dair detaylı bilgiler şöyledir:
- Vergi dairesi ile 4/B sigorta başlangıcı: Ticari kazanç veya serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek ve basit usulde gelir vergisi mükellefi olanlar, kolektif şirketlerin ortakları, adi komandit şirketlerin komandite ve komanditer ortakları, donatma iştiraki ortaklarının vergi mükellefiyetlerinin başladığı gün sigorta başlangıç tarihidir. Sigorta başlangıcı, sigorta kurumuna en geç 2 ay içinde bildirilmedir; vergi işlemlerinin 2 ay içinde tekemmül edilmesi halinde vergi mükellefiyetinin sisteme giriş tarihinden en geç 15 gün içerisinde bildirilmelidir.
Örneğin: Adi komandit şirketin komandite ortağının 15.03.2023 tarihinde vergi mükellefiyeti başladı ise 15.05.2023 tarihine kadar kuruma sigorta başlangıç bildirimi yapılmalıdır. Fakat Vergi işlemleri 17.05.2023 tarihinde tekemmül ettiyse ve vergi dairesi sistem girişini 20.03.2023 tarihinde yaptıysa 04.04.2023 tarihine kadar sigorta başlangıç bildirimi yapılmalıdır.
- Esnaf ve Sanatkâr Sicil Müdürlükleri ile 4/B sigorta başlangıcı: Gelir vergisinden muaf olur esnaf ve sanatkâr siciline kayıtlı olan kişilerin sigortaları Esnaf ve sanatkâr Sicil Müdürlüğüne kayıtlı oldukları tarihte başlamaktadır. Sigorta başlangıç bildirimi kayıt olunan Esnaf ve sanatkâr Sicil Müdürlüğü tarafından en çok 15 gün içinde yapılmalıdır.
- Şirket yetkililerince 4/B sigortanın başlatılması: Anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi olan kişilerin sigorta başlangıç bildirimleri şirket yetkililerince yapılmaktadır. Sigorta başlangıç tarihi yönetim kurulu üyeliğinin başladığı gündür ve en geç 15 gün içinde sigorta başlangıcı kuruma bildirilmelidir.
- Ticaret Sicil Memurlukları tarafından sigorta başlangıcının bildirilmesi: Limited şirketlerin ortaklarının sigorta başlangıcı ticaret sicil memurlukları tarafından bildirilmektedir. Şirketin tescil edildiği tarih 4/B sigortalılığının da başladığı tarihtir ve bildirim ticaret sicil memurlukları tarafından en çok 15 gün içerisinde SGK’ya yapılmalıdır.
Örneğin: İki ortak olarak kurduğunuz Limited şirketiniz Ticaret Sicil Memurluğu tarafından 15.03.2023 tarihinde tescil edildiyse siz ve ortağınız 15.03.2023 tarihi itibariyle 4/B sigortalı kabul edilirsiniz, sigorta başlangıç bildiriminiz ise 30.03.2023 tarihine kadar tescil aldığınız Ticaret Sicil Memurluğu tarafından yapılır. Gecikmesi halinde idari para cezası görevli olan kuruma yani Ticaret Sicil Müdürlüğüne kesilir.
Ticaret sicil memurlukları aynı zamanda sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin komandite ortaklarının sigorta başlangıç bildirimini de yaparlar. Sigorta yine şirketin kuruluş tarihinde başlar.
Limited şirketlerden ve sermayesi paylara bölünmüş şirketlerin komandite ortaklarından hisse alan yeni ortakların sigortalılığı devrin karar alındığı gün başlar. Fakat bildirim şirket yetkililerince yapılır.
Sigorta başlangıç bildiriminde şirket yetkilileri ortak kurulu kararını, hisse devrine ilişkin noter devir sözleşmesini ve pay defterini ya da ticaret sicil memurluğunca tescil edilen ticaret sicil gazetesinde ilan edilen nüshayı ibraz etmelidir.
- İl veya İlçe Mülki Amirliklerince bildirim: Köy ve mahalle muhtarlarının sigorta başlangıç bildirimi, seçildikleri ilişkin mazbatalarını aldıkları tarihten itibaren 15 gün içinde İl ve İlçe Mülki Amirliği tarafından yapılır. Muhtarların sigortaları seçildikleri tarihten itibaren başlar.
- Türkiye Jokey Kulübü tarafından sigorta başlangıcının bildirilmesi: 6132 sayılı At Yarışları Hakkında Kanuna tabi olan jokey ve antrenörlerin sigorta başlangıç bildirimler Türkiye Jokey Kulübü tarafından yapılır. Bildirim çalışmaya başlanılan günden en geç 1 ay içinde yapılmalıdır.
- Ziraat Odaları ile 4/B sigorta başlangıcı: Tarımda kendi hesabına çalışan bağımsız kişilerin sigortaları bağlı oldukları Ziraat Odası tarafından en geç 1 ay içinde yapılır. Ziraat odalarının bulunmadığı yerlerde bildirim Tarım İl Müdürlüğü ya da Tarım İlçe Müdürlüğü tarafından e-sigorta yoluyla yapılır.
Tarımda kendi hesabına çalışan kişiler sigorta bildirimlerini kendileri de yapabilmektedir. Kişilerin sigorta bildirimleri Ziraat Odası ya da Tarım İl-İlçe Müdürlüğü tarafından yapılırsa sigorta başlangıç tarihi odaya kayıtlı olunan tarihtir. Eğer kişi kaydını kendi yaparsa ve odaya kayıt tarihini 1 yıl aşmadıysa yine sigortası odaya kayıt tarihi olacaktır eğer 1 yıldan daha uzun süre beklendiyse sigorta başlangıcı sigortalılığın bildirim tarihi olur.
BAĞ-KUR Sigortalılığı Ne Zaman Sona Erer?
4/B sigortalılığı vergi mükellefiyetinin bitmesi, sicil kaydının sona erdirilmesi ya da görevin sona ermesi gibi farklı şekillerde gerçekleşebilir. Ayıracak olursak:
Vergi mükellefiyetinin sona ermesi ile 4/B Sigortalılığının Bitmesi: Ticari kazanç veya serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek ve basit usulde gelir vergisi mükellefleri, kolektif şirket ortakları, adi komandit şirketlerin komandite ve komanditer ortakları; vergi mükellefiyetlerinin son bulması halinde 4/B sigortalılıkları sona erer.
Sicil Kaydının Silinmesi ile: Gelir vergisinden muaf olan esnaf ve sanatkâr siciline bağlı olan kişilerin 4/B sigortalılıkları sicil kaydının silinmesi ile sona erer.
Görevin Bitmesi ile: Jokey ve antrenörlerin, yönetim kurulu üyelerinin 4/B sigortalılıkları görevlerinin son bulması ile sona erer.
