Gelecek Nesillerin Önceliği: Aile Şirketleri için Büyüme Zorunluluğu

Aile Şirketlerinin gelecek başarısı söz konusu olduğunda cevap gayet açıktır: Ticari Büyüme. Aile Şirketlerinin %65’i ticari büyümenin en önemli öncelikleri olduğunu söylüyor. Bu kapsamda ticari büyüme, istikrarın ve başarının bir ölçüsü olarak görülmektedir. Önceki neslin yarattığı mirası sürdürerek geliştirmek, ailenin refah ve zenginliğini güvence altına almak adına ticari büyüme çok önemli bir noktadır. Aile Şirketleri zaman içerisinde genişledikçe ve aile üye sayısı arttıkça ticari büyümenin çift haneli olması gerekmektedir. Ancak, Aile Şirketlerinde başarı için büyüme tek başına yeterli değildir, başarı çok boyutludur.

İklim değişikliği, pandemi ve teknolojik gelişmeler gibi günümüzün temel ve derin zorluklarıyla karşı karşıya kaldığınızda ticari büyümeyi nasıl sağlayacaksınız. Aile şirketinizin refahını sağlamak için yarının liderleri olarak hangi yeteneklere ihtiyacınız var? Aile şirketinin ve ailenin geleceği için yetenekli biri olduğunuzu nasıl kanıtlayabilirsiniz?

Aile Şirketinin ticari anlamda büyümesi, finansal olduğu kadar duygusal unsurların da olduğu karmaşık bir süreçtir. Kural olarak; her iki veya üç yılda, aile genişlediği için aile servetini sabit bir seviyede tutmak için aile işletmesinin %10 oranında büyümesi gerekir. Pandemi ve iklim değişikliği tehdidiyle karşı karşıya kalan aile işletmeleri için daha da zorlaşan bir görev halini almaktadır.

Aile şirketlerinin mevcut çalışma anlayışı ve iş modeli içerisinde bahsettiğimiz bu büyüme rakamlarına ulaşabilmesi pek mümkün görülmemektedir. Yeni nesil lider olarak başarıya ulaşmak için kendinize özgü bir plan geliştirmeniz gerekmektedir. Ayrıca, bu planı yaparken istikrarı korumak, işletme için gerekli olan büyümeyi sağlamak ve işletme içerisindeki yerleşik düşüncelere karşı koymanız gerekebilir. Sadece dijital yetenekler de değil, dijitalin ötesinde yeni yeteneklere ihtiyacınızın olması muhtemel gözüküyor. Çevresel Sosyal ve Kurumsal Yönetişim için uzmanlık, gelişen işgücü trendlerini yönetmek ve dünyadaki yeni pazarları belirlemek bu yeni yeteneklerden bazılar olarak yer alıyor.

Bu noktaya kadar önceki nesiller ile gelecek nesillerin bu kadar uyumlu olması şaşırtıcı olarak nitelendirilebilir. Ancak en önemli farklılık Z kuşağının odak noktası olan sürdürülebilirlik konusunda karşımıza çıkmaktadır.

Pandemi sırasında dijital becerilere ve yeni teknolojilere odaklanmanın önemi ortaya çıkmıştı. 2019 NextGen araştırmızda, liderlerin %64'ü dijital çağa uygun bir strateji geliştirmenin önemli olduğunu paylaştılar. Ardından, pandemi gerçekleşti ve bugün neredeyse katılımcıların yarısı (%44) aktif bir şekilde yeni teknolojiler üzerine çalışmakla meşgul. Katılımcıların yaklaşık beşte biri ise pandeminin bu alandaki ilerlemeleri hızlandırdığını düşünüyor.

Ancak daha yapılacak çok şey var. Katılımcıların %64’ü aile şirketlerinin sürdürülebilir uygulamalara öncülük etmesi için fırsatları olduğuna inanıyor. Bu konudaki planların hızlandırılması gerektiği sonucuna varılabilir. Katılımcıların %72’si gelecek dönem için işletmelerinin sürdürülebilir yatırımlarını artırmayı planladığını söylüyor ancak mevcut durumda bunu yapanların oranı %28 olarak kalıyor. Ayrıca, katılımcıların üçte ikisi gelecek dönem için işletmelerinin çevresel etkilerini azaltmayı planlasa da bugün katılımcıların sadece dörtte biri bunu gerçekleştiriyor.

Family Capital tarafından yapılan araştırmalar doğrultusunda, son yıllarda ESG uygulamalarına öncelik veren halka açık şirketlerin piyasa değeri açısından aile şirketlerinden daha iyi performans göstermeye başladığını ölçümlüyor. Bu sonuçlar, aile işletmelerinin güven değerini kaybetmeye başladığını göstermektedir. ESG yatırımcı önceliklerinde üst sıralara tırmanırken, aile şirketleri aksiyon almak konusunda geride kaldı.

Pandemi gibi bir kriz karşısında eğitim ve kariyerin basamaklarının iş insanlarını her şeye hazırlayamayacağını hatırlattı. Gerçekten de katılımcıların %28'i pandemi sonucunda yeteneklerini geliştirme ihtiyacı yarattığına inanıyor. Ancak ne öğrenmeleri gerektiği sorulduğunda paylaşılan cevaplar tanıdıktı: Finans (%53), Liderlik Gelişimi (%48) ve İş Modeli İnovasyonu (%41).

Katılımcıların çoğu zaten neredeyse mükemmel iş yeteneklere sahip — Katılımcıların %89'u en az bir üniversite diplomasına sahip, bunların içerisinde çoğunluk işletme ve finans alanlarında olmakla birlikte, katılımcıların %17'si MBA veya doktora derecelerine sahip bulunuyor. Ancak geçmişten edinilen yeteneklerle bugün doğru çözüm ve sonuçlara ulaşılabilir mi?

Aile şirketleri için önümüzdeki yıllarda dönüşüm fırsatları bulunmaktadır. Bu fırsatlardan tam anlamıyla yararlanılmak isteniyorsa yeni bakış açılarına ihtiyaç var. Bazı eğitim kurumları bu yeni bakış açısı ihtiyaçlarını fark etmeye başladı. Bu kurumların birçoğu iş, liderlik ve kar maksimizasyonu yerine dünyaya ve toplumsal amaçlara daha çok vurgu yapan yaklaşımlar üzerine yoğunlaşıyor.

2022 yılında gerçekleştirilen Financial Times Sorumluluk Sahibi İşletme Eğitimi Ödüllerinde, İsviçre'den St. Gallen Üniversitesi'nde Doçent Omid Aschari yeni nesil liderleri hazırlamak için yeni bir yaklaşım benimsenmesi gerekliliğine dikkat çekmişti;

"Öğrencilerimiz tarafından dünyada var olan riskler dikkate alınmazsa ve gerçek dünyayı görmezlerse, işletme okulları tarihi müzeler haline gelecektir"

Araştırmada pandemi sürecinde aile şirketlerinde farklı nesillerin nasıl bir araya geldiğini, aile içerisinde uyumun nasıl güçlendiğini, halefiyet planlamasının nasıl hızlandırıldığını ve işletmeyi büyütmek için nasıl birlikte hareket ettiğini gösterdi. Araştırma kapsamında yeni nesil liderlerin işlere nasıl dahil olduğunu ve nesiller arası iletişimin nasıl güçlendiği de ölçümlendi. Oransal olarak yeni nesil liderlerin neredeyse yarısı işlere artık daha fazla bağlılık hissediyor.

Ancak, sorumluluk hissetme seviyesinde belirgin bir düşüş var. Önceki araştırmalarımızla karşılaştırma yaptığımızda, fırsatlar önceki yıllara göre düşmüş durumda. 2019 yılında yaptığımız araştırmada; katılımcıların %48’i işletmeye ilişkin önemli pozisyonlarda liderlik fırsatlarıyla karşılaşırken, bu yıl gerçekleştirdiğimiz araştırmada bu oran %28’lere düşüyor. 2019 yılındaki araştırmamızda katılımcıların %36’sı yeni politikalar veya fikirlere ilişkin düşüncelerini ve tepkilerini yansıtabilirken, bugün bu oran %32’lere ulaşıyor. Günümüzde aile üyelerinin dörtte biri aile şirketlerinin işleyişini anlamakta zorlandığını söylüyor. İşletmenin geleceğini devralmak için yeni nesil gereken her şeye sahip olduğunu düşünse de mevcut nesil geçmişe oranla olduğundan daha da az heves taşıyor.

Kontrolü yeni nesle devretme kararı çok büyük bir karar ve hayatta bir defa yaşanan bir gerçek. İşletme sahipleri işletmelerinin güvenilir ellerde olduğundan emin olmak isterken, siz yeni nesillerin ise zorlukları çözümleyip çözebileceğinizi, işletmeyi koruyup büyütmek için yeterli donanıma sahip olduğunuzu garanti etmeniz gerekiyor.

İyi haber ise pandeminin aile şirketlerinin halefiyet planlarına odaklanmasını sağlamış olması. PwC’nin Global Aile Şirketi Anketi 2021’de görüldüğü üzere, mevcut neslin %30’u bir güçlendirme planından bahsetmekte. Yine de mevcut nesil bulunduğu yeri bırakmamakta kararlı: Gelecek Neslin %39'u şirketlerinde liderlik değişikliğini benimsemeye karşı bir direnç olduğunu söylüyor.

Ancak bir sonraki nesil için hazırlığın ne anlama geldiği uygulamada nadiren dile getirilir. Bu sebeple, birçok yeni nesil lider güven kazanmak için farklı bir yol oluşturmak yerine mevcut örnekleri takip etmeyi tercih etmektedirler. Araştırma sonuçları da bu eğilimin mevcut olduğunu gösteriyor. Burada ESG ve ticari büyüme arasındaki ilişkinin neden henüz eyleme dökülmemiş olduğunu açıklıyor.

Her iki tarafın da beklentilerine uyan, açık ve samimi bir halefiyet planlaması taraflara güven vermektedir. Nesiller arası iletişim daha net olduktan ve alefiyet süreci planlandıktan sonra daha fazla ayrıntı üzerine düşünülebilir. Aile işletmesinin gelişmesi için liderlerin hangi becerilere ve deneyimlere sahip olması gerekir? Gelecekteki ticari büyüme nasıl sağlayacak? Halefiyet sürecindeki aşamalar ve önemli noktalar nelerdir? Örneğin, Yeni Nesil Yöneticilerin işletme yönetiminde yer alması için neler yapması gerekiyor? 

Aile şirketleri, çeşitlilik anlamında bir genişleme kazanmak istiyorsa bu çabaya gelecek nesil içerisinde kadın ve erkek rolleri üzerinden başlayabilir. Bu kapsamda gerçekleştirdiğimiz araştırmamızda kadınlar da erkekler gibi (Kadınlar %53, Erkekler %69), işletmelerinin büyümesini birincil öncelik olarak görmektedir. Kadınlar özellikle ESG anlamında daha ön planda yer alıyor. Çalışma şartlarının iyileştirilmesi ve sürekliliğin sağlanması konusunda erkeklere oranla daha önemli bir konumda yer alıyor.

Cinsiyetler arasındaki büyük farklılıklardan bir tanesi de liderlik beklentilerinde karşımıza çıkmaktadır. Kadınların %35’i erkeklerin lider pozisyonlara geçmesinin daha muhtemel olduğuna inanıyor.

Erkeklere yönelttiğimiz sorumuzda ise; katılımcıların %41’i erkeklerin lider pozisyonunda bulunmasının daha muhtemel olduğunu düşünüyor. Mevcut durumda kadınların lider pozisyonunda daha az görülüyor olması (kadınların %43’ü yönetici olarak bulunurken erkeklerin %59’si yönetici olarak görev alıyor) bu anlayışın sebebi olabilir. Kadın katılımcıların dörtte işletmeleri için herhangi bir değişiklik kararı vermeden önce işletme ile ilgili daha iyi bir kavrayışa sahip olmaları gerektiğini düşünürken, erkeklerin yalnızca %13’ü böyle düşünüyor.

Bu durum mevcut nesil liderlerine açık bir mesaj içeriyor; aile içerisinde cinsiyet ayrımcılığı sorununu çözülmesi.

Aile şirketlerinin zenginliğini devam ettirmesi için çift haneli ticari büyüme yaratması gerekmektedir. Özellikle krizlerle dolu olan günümüz dünyasında daha da zorlu bir görevdir. Yeni nesil olarak işletmeyi devralmak büyük bir sorumluluk. Yukarıda da bahsettiğimiz üzere, ESG uygulamalarını tam olarak benimsemeyen aile şirketleri, emsallerinden daha düşük performans gösteriyor. Bu nedenle, ESG uygulamalarında kararlı olmak ve harekete geçmek önem teşkil etmektedir.

Aile şirketlerinin gelecek dönemdeki refahlarını güvence altına almak için ESG uygulamalarını dikkate almaları gerekmektedir. Araştırmamız içerisinde katılımcıların %42’si işletmelerinde bir aile ofisi olduğunu söylüyor ve çalışma verileri bu uygulamanın işletme genelinde profesyonelliği artırdığını gösteriyor.

Aile ofisine sahip işletmelerin ESG uygulamalarını işletmelerine entegre etme olasılığı daha yüksektir. Örneğin, aile ofisi bulunan aile şirketlerinin %43'ü bir sürdürülebilirlik stratejisine sahiptir. Ayrıca, büyük aileleri temsil ettikleri için aile yönetişimi konusunda daha disiplinli davranmalarına sebep olmaktadır; ilaveten yazılı bir aile anayasasına veya halefiyet planına sahip olma şansı da daha yüksek bir ihtimaldir.

Varlık yönetimi ve mülkiyet kavramı birlikte hareket eden kavramlardır. Varlık yönetimi ile varlıklar üzerinde daha fazla bir değer yaratılması amaçlanmaktadır. Bu durum, aile şirketinin ticari büyümelerinde büyük bir önem taşımaktadır.

St. Gallen Üniversitesinden Profesör Thomas Zellweger tarafından geliştirilen bir model olan varlık yeterliliği ve varlıklarının işletmesiyle uyumlu olması için üç unsura bakılmaktadır:

• Sahip olunan varlık: Bugün ve gelecekte değer yaratmak için bu kaynakları nasıl kullanacağı
• Nasıl sahip olunduğu: Aile yönetimini belirlemek, liderleri ve yöneticileri seçmek ve değer yaratmayı en üst düzeye çıkarmak için teşvikler sağlamak.
• Sahip olunan zaman: Halefiyet planlaması ve yatırımın derecelendirilmesi gibi kararların zamanlaması.

Bir işletme sürdürülebilir büyüme yaratmak istiyorsa, üçüne de dikkat etmelidir.

Araştırma sonuçlarımızdan, ESG odaklı bir yönetim modeline yönelme olduğunu, ancak bu konuda daha hızlı ilerlemek için engeller olması sebebiyle veya ESG uygulamalarının henüz bir öncelik haline getirilmediğini gözlemliyoruz.

Mevcut neslin güvenini kazanmak ve işi daha ileri bir noktaya taşıyacağınızı göstermek kolay bir süreç değildir. Dünya değişiyor ve geçmişin iş yapma teknikleri artık günümüz dünyasında yeterli olmuyor. Mevcut duruma meydan okumak ve aile mirasınızı devam ettirmek için büyüme fırsatlarını keşfetmeniz gerekmektedir. Başarıya ulaşmak için farklı becerilere sahip insanların bir araya getirilmesi yararlı olacaktır.

1. İşinizin başarılı olması için sürdürülebilir büyümenin temellerini atarak yeni bir yol belirleyin. İşletmenin büyümesi için ESG çok önemli bir hale geliyor. Yeni nesil olarak bir ESG stratejisi oluşturulmasına öncülük etmeniz bekleniyor. Bu kapsamda ihtiyaç duyacağınız yeni becerileri edinmek için artık çok daha fazla seçeneğiniz var. Örneğin; ESG stratejisi geliştirmenin neleri gerektirdiğini, işletmenizin nasıl karbon ayak izini azaltacağınızı veya işletmenizin başka paydaşlar üzerinde ne gibi etkileri olduğunu ölçebilirsiniz.
2. Farklı bir yol izlemekten korkmayın, temel soruları sormaktan çekinmeyin. PwC'den Paul Leinwand ve Mahadeva Matt Mani'nin yeni kitabı “Beyond Digital: How Great Leaders Transform They Organisation and Shape the Future” içerisinde bir şirketin geleceğini şekillendirmek için gerekli olan yedi liderlik özelliği üzerine duruluyor. Bunlardan birincisi; Şirketinizin dünyadaki yerini yeniden konumlandırmak: Şirketiniz hangi alanda yeni bir değer yaratıyor? Hangi yetenekleriniz bu değeri daha iyi yaratmanıza izin veriyor?
3. Nesiller arasında uyumu sağlayacak bir sözleşmeyi dile getirin ve müzakere edin. Aile şirketleri pandemi nedeniyle halefiyet hakkında konuşmaya daha istekli olsa da halefiyetin aşamaları ve koşulları genellikle belirsiz kalmaktadır. Gelecekte ticari büyümeyi neyin sağlayacağı ve bunu nasıl başaracağınıza ilişkin görüşmeler yapmak çok önemlidir. Yeni nesil olarak, mevcut nesil yöneticilerinin güvenini kazanmak için ne yapmanız gerektiğini belirleyebilmek de oldukça önemlidir.
4. Liderlik becerilerinizi geliştirin. Öğrenecek çok şey var ancak günümüzde liderlik, birçok farklı yetenek gerektiriyor. Potansiyel bir lider olarak tanınmak için eski nesil imaj kalıplarını sorgulamanın zamanı geldi. Yeni dönemler yeni tipte liderler gerektiriyor.

Aile şirketleri hızla değişen bir ortamda başarılı olmak istiyorsa, yenilikçi liderleri bünyelerinde barındırmaları gerekmektedir. Başarının ne anlama geldiğini yeniden tasavvur etmenin zamanı geldi ve yeni nesil olarak öncülük edecek özelliklere sahipsiniz. İşletmenin izlemesi gereken yolu biliyorsunuz; işinizin ihtiyaç duyduğu lider olmak size kalmış. Kendin ol. Farklı ol. 

NextGen Araştırması Hakkında

PwC'nin Küresel NextGen Araştırması 2022 yılında, aile şirketlerindeki yeni nesil üyeler için yapılan uluslararası bir pazar araştırmasıdır. Araştırmanın amacı, yeni nesil üyeler için günün önemli konuları hakkında ne düşündüklerini, hangi rolü oynadıklarını ve hangi rolleri oynamaları gerektiğini anlamaktır. Araştırma, The Family Business Network (FBN) ile iş birliği içerisinde çevrimiçi olarak gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda 8 Ekim ve 12 Aralık 2021 tarihleri arasında 68 bölgede 1.036 görüşme yapılmıştır.