UFRS / TFRS Bülten Ekim 2022

Yatırımcı bir işletme, yatırım yaptığı işletmeyi kontrol edip etmediğini nasıl belirler?

Yatırımcı işletme yatırım yaptığı işletmeyi ancak ve ancak aşağıdaki göstergelerin tümü birden mevcut olduğunda kontrol eder:

(TFRS 10 P 7)

(a) Yatırım yaptığı işletme üzerinde güce sahiptir

(b) Yatırım yaptığı işletmeyle olan ilişkisinden dolayı değişken getirilere maruz kalmakta veya bu getirilerde hak sahibi olmaktadır

(c) Elde edeceği getirilerin miktarını etkileyebilmek için yatırım yaptığı işletme üzerindeki gücünü kullanma imkânına sahiptir.

Güç Nedir?

Yatırımcı işletme, yatırım yaptığı işletmenin ilgili faaliyetlerini, diğer bir ifadeyle yatırım yaptığı işletmenin getirilerini önemli ölçüde etkileyen faaliyetlerini yönetme imkânını hâlihazırda veren mevcut haklara sahip olduğunda, yatırım yapılan işletme üzerinde güce sahiptir. Güç haklardan doğmaktadır. . Bazen gücün var olup olmadığı kolay ve açık bir şekilde belirlenebilir. Örneğin yatırım yapılan işletme üzerindeki güç, direkt olarak ve sadece hisse senetleri gibi özkaynağa dayalı finansal araçlarla sağlanan oy hakları ile elde edildiğinde ve bu tür payları ellerinde bulunduranların oy haklarını göz önünde bulundurmak suretiyle değerlendirilebildiğinde, gücün var olup olmadığı kolaylıkla ve açık bir şekilde belirlenebilir. Diğer durumlarda, örneğin gücün bir veya daha fazla sözleşmeye bağlı anlaşmadan kaynaklandığı bir durumda, gücün var olup olmadığına yönelik değerlendirme daha karmaşık olacaktır ve birden fazla unsurun göz önünde bulundurulmasını gerektirecektir.

Getiriler

Yatırımcı işletmenin, yatırım yaptığı işletmeyle olan ilişkisi dolayısıyla elde edeceği getiriler, yatırım yaptığı işletmenin performans sonuçlarına bağlı olarak değişkenlik gösterme potansiyeline sahip olduğunda; yatırımcı işletme, yatırım yaptığı işletmeyle olan ilişkisi dolayısıyla değişken getirilere maruz kalmakta veya bu getirilerde hak sahibi olmaktadır. Yatırımcının getirileri sadece pozitif, sadece negatif veya hem pozitif hem de negatif olabilir.

Güç ve getiriler arasındaki ilişki

Yatırımcı işletmenin, yatırım yaptığı işletme üzerinde kontrol sahibi olabilmesi için, yatırım yaptığı işletme üzerinde güce sahip olması ve yatırım yaptığı işletmeyle olan ilişkisinden dolayı değişken getirilere maruz kalması veya bu getirilerde hak sahibi olması yeterli değildir. Yatırımcı işletmenin, ayrıca, elde edeceği getirilerin miktarını etkileyebilmek için yatırım yaptığı işletme üzerindeki gücünü kullanma imkânına sahip olması gerekir.

İlgili faaliyetler ve ilgili faaliyetlerin yönetimi

İşletme ve finansman faaliyetleri, yatırım yapılan birçok işletmede getirileri önemli ölçüde etkilemektedir. Mal ve hizmetlerin alımı ve satımı, finansal varlıkların elde tutma süresince yönetimi, varlıkların seçimi, edinimi veya elden çıkarılması, yeni ürün ve süreçlerin araştırılması ve geliştirilmesi, finansman yapısının belirlenmesi ve fon edinimi gibi faaliyetler koşullara bağlı olarak ilgili faaliyetlere örnek olarak gösterilmektedir. Ancak sayılan bu faaliyetler tüm örnekleri kapsamamaktadır.

Yatırımcıya yatırım yapılan işletme üzerinde güç sağlayan haklar

Güç haklardan doğar. Yatırımcı işletmenin, yatırım yaptığı işletme üzerinde güce sahip olabilmesi için, kendisine ilgili faaliyetleri yönetme imkânını hâlihazırda sağlayan haklara sahip olması gerekir.

Güç sağlayan haklara örnek olarak aşağıdakiler verilebilir (ancak verilebilecek örnekler bunlarla sınırlı değildir):

• Oy hakkı / potansiyel oy hakkı
• kilit yönetici personeli atama hakkı
• ilgili faaliyetleri yöneten başka bir işletmeyi atama ya da azletme hakkı
• Elinde bulunduran kişiye ilgili faaliyetleri yönetme imkânı veren diğer haklar

Kontrolün olup olmadığına karar vermek TFRS 10 açısından birden fazla unsurun değerlendirilmesinin gerektiği bir konudur.

Bu yazının bir özet niteliğinde olduğunu, daha detaylı bilgi için “TFRS 10_ Konsolide Finansal Tablolar” standardının detaylı şekilde referans alınması gerektiğini hatırlatmak isteriz