İşbaşı Eğitim Programlarından Yararlanma Şartları ve Sağlanan Avantajlar

İstihdamın artırılması, işsizlerin mesleki niteliklerinin geliştirilmesi, işsizliğin azaltılması ve özel politika gerektiren grupların işgücü piyasasına kazandırılması amacıyla Türkiye İş Kurumu (İş-Kur) tarafından mesleki eğitim kursları, işbaşı eğitim programları, girişimcilik eğitim programları, toplum yararına programlar, iş ve meslek danışmanlığı şeklinde aktif işgücü hizmetleri yürütülmektedir.

Bu yazımızda, hem işsizler, hem de işverenler açısından pek çok avantajın söz konusu olduğu işbaşı eğitim programları hakkında bilgi verilecektir.

İşbaşı Eğitim Programı nedir?

İşbaşı Eğitim Programı, İş-Kur’a kayıtlı işsizlerin, yine İş-Kur’a kayıtlı işyerlerinde sahip oldukları mesleki bilgilerini uygulama yaparak pekiştirmelerini, iş ve üretim süreçlerini bizzat görerek öğrenmelerini amaçlayan bir işi işbaşında öğrenmeyi sağlayan programdır.

İşbaşı Eğitim Programı ile ne amaçlanmaktadır?

İşbaşı eğitim programı ile bir yandan iş arayan, ancak iş tecrübesi olmadığı için iş bulamayan kişiler için iş tecrübesi kazandırılması amaçlanırken, bir yandan da işverenlere ihtiyaç duydukları işgücünü kendileri yetiştirerek, doğru işçi bulma olanağı sağlanması amaçlanmaktadır.

İşbaşı Eğitim Programından hangi işverenler yararlanabilir?

İşbaşı eğitim programlarından;

-SSK (4/a) statüsünde en az 5 çalışanı bulunan,

-İş-Kur’a kayıtlı olan,

-Katılımcıların en az %60’ını 60 günden az olmamak üzere program süresinin en az iki katı kadar süreyle istihdam etmeyi taahhüt eden,

İşverenler yararlanabilmektedir.

İşverenler İşbaşı Eğitim Programı kapsamında ne kadar katılımcı talep edebilir?

Türk Meslekler Sözlüğünde meslek ana grubu “Nitelik Gerektirmeyen Meslekler” olarak belirlenen meslekler dışındaki mesleklerde program düzenlenebilmektedir.

İşverenler aynı ilde ve aynı vergi numarası altında yer alan işyerlerinde çalıştırdıkları sigortalı sayılarının %30’una kadar katılımcı talep edebilmektedirler.

İşbaşı eğitim programına katılabilecek katılımcı sayısına esas sigortalı sayısı, işverene ait vergi numarası altında ve programın düzenleneceği ilde yer alan işyerleri için programın başlangıç ayından önceki on iki aylık dönem içerisinde yer almak koşuluyla son altı aya veya altı aylık döneme ilişkin olarak SGK’ya verilen sigortalı sayısını gösterir belgede yer alan toplam prim gün sayısının yüz seksene bölünmesi suretiyle hesaplanmaktadır.

Başvuru için işverenlerden hangi belgeler istenmekte?

Başvurular İş-Kur sistemi üzerinden gerçekleştirilmekte olup, işverenlerin başvuru öncesinde aşağıdaki belgeleri hazırlaması gerekmektedir.

a) Talep dilekçesi,

b) İşveren türüne göre; ticaret sicil gazetesi, vakıf senedi, dernek tüzüğü, merkezin bulunduğu ile ait birlik veya oda kaydı belgelerinin aslı veya noter onaylı örnekleri veya işverenin hukuki durumunu gösterir belge,

c) İmza Yetki Belgesi; İşverenin veya işverenin imzaya yetkili temsilcisinin imzasını gösterir belge,

d) Ortaklık Durum Belgesi; işverenin ortaklarını, ortaklık tipini ve hisse oranını gösteren ticaret sicil belgelerinden biridir,

e) Aynı Meslekte Çalışanı Olduğuna Dair Belge; işverenin işbaşı eğitim programı düzenlenecek ilde aynı veya yakın meslekte sigortalı çalıştırdığını kanıtlayan belge.

İşverenler İşbaşı Eğitim Programına nasıl başvurabilirler?

İşbaşı eğitim programlarına başvuru şartlarını sağlayan tüm işverenler, 81 ilde bulunan Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlükleri ile Hizmet Merkezlerinden ve İş-Kur E-Şube üzerinden başvuruda bulunabilmektedirler.

İşbaşı Eğitim Programına kimler katılabilir?

İşbaşı Eğitim Programına katılmak isteyenlerin;

-İş-Kur’a kayıtlı işsiz olması,

-15 yaşını tamamlamış olması,

-İşverenin birinci veya ikinci derece kan hısımı veya eşi olmaması,

-Emekli olmaması,

-Programa başladığı tarihten önceki bir yıl içerisinde program düzenlenecek işverene ait vergi numarası altında yer alan işyerlerinde sigortalı olmaması,

-İş-Kur tarafından aynı meslekte düzenlenen kurs/programı tamamlamamış olması,

-Programa katılmama yönünde yaptırım uygulanmıyor olması,

-İş ve meslek danışmanlığı hizmetlerinden faydalanma şartlarının sağlanması,

 gerekmektedir.

Düzenlenen mesleki eğitim kursundan veya işbaşı eğitim programından bir kişi en fazla ikişer kere yararlanabilmekte olup, kişilerin kurs ve programlardan toplam yararlanma sayısı ise üçü geçememektedir.

İşbaşı Eğitim Programına katılacak kişiler nasıl belirlenmektedir?

İşverenler, programa katılacak kişileri (kursiyerleri) doğrudan kendileri seçebilecekleri gibi, İş-Kur’dan katılımcı talebinde bulunup, kendilerinin belirlemiş oldukları özel şartları taşıyan kişiler arasından kendilerine yönlendirilecek adaylardan istediklerini seçerek de işbaşı eğitim programı düzenleyebilmektedir.

İşbaşı Eğitim Programının süresi ne kadardır?

İşbaşı Eğitim Programı;

-Bilişim ve imalat sektörlerindeki işyerleri ve mesleklerde en fazla 6 ay,

-Diğer sektörlerde en fazla 3 ay,

-Geleceğin mesleklerinde (siber güvenlik, bulut bilişim, oyun geliştirme uzmanı ve kodlama gibi) düzenlenen işbaşı eğitim programlarında en fazla 9 ay

olarak uygulanabilmektedir.

Program günde en az 5, en fazla 8 saat olmak üzere ve haftada 6 günü aşmamak kaydıyla haftalık 45 saati geçmeyecek şekilde planlanabilmektedir.

Programın işverene faydaları nelerdir?

İşbaşı eğitim programları işverenlere aşağıdaki şekilde fayda sağlamaktadır.

• İstihdam etmek istedikleri kişileri işbaşında görme, mesleki deneyim ve becerilerinin gelişip gelişmediğini gözlemlemek suretiyle doğru işçiyi seçme imkanına sahip olmak,
• İşçi arama maliyetlerinden kurtulmak,
• Program süresince herhangi bir yükümlülüğün olmaması nedeniyle işgücü maliyet avantajından yararlanmak.

İşbaşı Eğitim Programı kapsamında karşılanan giderler? 

İşbaşı eğitim programına katılan vatandaşlara, programa fiilen katıldıkları gün üzerinden;

• İş arayan statüsündeki katılımcılara günlük 850,18 TL,
• Öğrencilere (Lise ve altı örgün eğitime devam eden) günlük 637,63 TL,
• İşsizlik ödeneği alanlara günlük 425,09 TL,
• Geleceğin meslekleri olarak belirlenen mesleklerde düzenlenen programlarda katılımcılara günlük 935,20 TL cep harçlığı ödenmektedir.

Meslek lisesi mezunlarının, mezun oldukları alanda yer alan mesleklerde düzenlenen programlara katılmaları halinde cep harçlığı ödemeleri %30 artırımlı yapılmaktadır.

Yine, kadınların istihdamını ve iş gücüne katılımını desteklemeye yönelik yürütülen “Her Meslekte Kadın Eli Projesi” kapsamında yapılacak iş birlikleriyle belirlenen mesleklerde programlara katılım sağlayan kadın katılımcılara %30 artırımlı cep harçlığı ödenmektedir.

Bunun dışında, İş-Kur tarafından program süresince iş kazası ve meslek hastalığı sigortası ile genel sağlık sigortası primleri SGK’ya ödenerek sosyal sigorta ve sağlık güvencesi sağlanmaktadır.

Yukarıdaki rakamlar ülkemizde her gün ortalama 4 işçinin iş kazası sonucunda hayatını kaybettiğini, 2023 yılında ise iş kazası sonucu ölüm olaylarının bir önceki yıla göre %30 artarak günlük ortalama 5,4’e çıktığını göstermektedir.

Dolayısıyla, iş kazası olaylarının işçi, işveren ve ülke ekonomisinde yarattığı olumsuzluklar dikkate alındığında bu alanda yapılacak çalışmaların çok anlamlı olduğunu ve ülke olarak da bu alanda katetmemiz gereken çok yol olduğu söyleyebiliriz.

Yazımızda sosyal güvenlik yönünden hangi durumların iş kazası olarak kabul edildiği, iş kazası durumunda işçinin ne tür hakları olduğu ve işverenlerin bildirim yükümlülüğüne değinilecektir.

Hangi olaylar iş kazası olarak kabul edilmekte?

5510 sayılı Kanununa göre;

• Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada,
• Yürütülmekte olan iş nedeniyle,
• Sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,
• 4/a’lı (SSK) emziren kadın sigortalının çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,
• Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında,

meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen engelli hale getiren olaylar iş kazası sayılmaktadır.

Kimler iş kazası sigortası kapsamında?

İş kazası sigortasından aşağıdaki kişiler yararlanmaktadır.

• Hizmet akdi/iş sözleşmesi ile çalışanlar (4/a)
• Kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlar ile köy ve mahalle muhtarları (4/b)
• Ceza İnfaz Kurumları ile Tutukevlerinde çalışanlar
• Aday çırak, çırak ve stajyerler
• Harp Malulleri ile Vazife Malullüğü aylığı bağlanmış malullerden Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri kapsamında çalışanlar
• Türkiye İş Kurumu kursiyerleri
• Sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçileri
• İntörn öğrenciler
• Tarım ve orman işlerinde hizmet akdiyle süreksiz olarak çalışan sigortalılar
• Ek 9 uncu madde kapsamında ev hizmetlerinde çalışan sigortalılar

İş kazası halinde hangi haklar sağlanmakta?

İş kazası sigortasından aşağıdaki haklar sağlanmaktadır.

• Sigortalıya geçici iş göremezlik süresince günlük geçici iş göremezlik ödeneği verilmesi,
• Sigortalıya sürekli iş göremezlik geliri bağlanması,
• İş kazası sonucu ölen sigortalının hak sahiplerine gelir bağlanması,
• Gelir bağlanmış olan kız çocuklarına evlilik durumunda evlenme ödeneği verilmesi,
• İş kazası ve meslek hastalığı sonucu ölen sigortalı için cenaze ödeneği verilmesi,

İş kazası sigortasından hangi şartlarla yararlanılabilir?

Sosyal güvenlikte iş kazası sigortasından yararlanılabilmesi için;

• Kaza geçiren kişinin sigortalı olması,
• Kaza sonucu bedence veya ruhça engelli hale gelmesi,
• Kaza ile sonuç arasında uygun bir illiyet (nedensellik) bağının bulunması,

şartlarının bir arada bulunması gerekmektedir.

İş kazası sigortası kapsamındaki bu haklardan yararlanabilmek için herhangi bir sigortalılık süresi, prim günü ve yaş şartı aranmamaktadır.

İş kazası olaylarının nereye ve kim tarafından bildirilmesi gerekir?

Kanun kapsamındaki sigortalıların iş kazası geçirmesi halinde işverenleri tarafından;

• Kazanın olduğu yerdeki yetkili kolluk kuvvetlerine derhal,
• SGK’ya da kazadan sonraki, 3 iş günü içinde,

bildirilmesi gerekmektedir.

Sağlık hizmet sunucuları (kamu ve özel sağlık kuruluşları) da kendilerine intikal eden iş kazası olaylarını en geç 10 gün, içinde SGK’ya bildirmeleri gerekmektedir.

İş kazası olayını bildirmemenin herhangi bir yaptırımı var mı?

İş kazası bildirimlerin süresinde yapılıp yapılmadığı SGK tarafından kontrol edilmekte ve idari para cezası uygulamasında 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunun 26 ncı maddesinde öngörülen cezalar uygulanmaktadır.

Uygulanacak idari para cezası tutarı ise 6331 Kanunun 26 ncı maddesinde işyerinde çalışan sayısı ve işyerinin tehlike sınıfına göre farklı şekilde belirlenmiştir.

Buna göre; iş kazası ve meslek hastalığı bildirimlerinin süresinde yapılmaması halinde 2025 yılında uygulanacak olan idari para cezaları aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.

İşverenlerin iş kazası olaylarını süresinde bildirmeleri durumunda yukarıda belirtilen idari para cezalarına ilave olarak bildirimin SGK’ya yapıldığı tarihe kadar sigortalıya ödenecek geçici iş göremezlik ödeneği SGK tarafından işverenlerden tahsil edilmektedir.

Yine, sağlık hizmeti sunucularının iş kazalarını, en geç 10 gün içinde SGK'ya bildirmemeleri halinde 35,416 TL idari para cezası uygulanmaktadır.