Tazminatların gider yazılması

İşle ilgili olmak koşuluyla, sözleşmeye, mahkeme kararına veya kanun emrine istinaden ödenen  tazminatlar, kurumlar vergisi matrahının hesaplanmasında gider olarak dikkate alınabiliyor. 

Bu genel kuralın istisnası olarak, kurumun kendisinin, ortaklarının, yöneticilerinin ve çalışanlarının  suçlarından doğan tazminatlar indirim konusu yapılamıyor. 

Tazminatların gider yazılması konusunda birçok net olmayan konu var. Bu konuları daha önce  birkaç defa yazdım. Bugün, yeni bir yargı kararı üzerinden, kusura bağlı olarak ödenen  tazminatların gider yazılıp yazılmayacağını yazacağım.  

Düzenleme açık gibi gözüküyor. Tazminat, suç olarak tanımlanan bir fiil nedeniyle ödenmişse, gider  kabul edilmiyor. Ancak maddenin gerekçesinde, “Kurumun ve bentte sayılan diğer kişilerin  kusurlarından doğan tazminatlar, işle ilgili olsa dahi kurum kazancından indirilemeyecektir.”  cümlesi yer alıyor ve bu cümle nedeniyle de farklı yorumlar yapılıyor. 

Mali İdarenin görüşü 

Gelir İdaresi maddede geçen “suç” kavramı yerine gerekçedeki “kusur” kavramını esas alıyor.  Dolayısıyla da ortada bir suç olmasa da, teşebbüs sahibinin kusurundan doğan tazminatların gider  yazılması kabul edilmiyor. 

Bu arada İdarenin, kusursuz sorumluluktan doğan tazminatları gider kabul eden özelgeleri de var (04.09.2013 tarih ve 1430 sayılı özelge, 03.11.2016 tarih ve 72031 sayılı özelge), etmeyen özelgeleri  de var (25.08.2011 tarih ve 420 sayılı özelge). 

Yargı kararları 

Tazminatların gider kaydedilmesiyle ilgili çok yargı kararı var ancak bugünün konusuyla ilgili  olarak tespit edebildiğim çok karar yok.  

Bulabildiğim beş Danıştay kararından birini aşağıda ayrı bir başlık altında özetledim. Diğer dört  karar, bu son kararla aynı yönde değil. Söz konusu kararlarda özetle; Kanun’da açıkça "suçlarından"  ibaresinin yer aldığı belirtilerek, teşebbüs sahibine suç izafe edilmediği gerekçesiyle, kusura bağlı  tazminat ödemelerinin, kurum kazancının tespitinde gider olarak dikkate alınması kabul ediliyor.  (Danıştay Üçüncü Dairesinin 05.04.1995 tarih ve E:1994/2892 K:1995/1147 sayılı; Danıştay  Dördüncü Dairesinin 21.12.1970 tarih E:1968/6470 K:1970/7836, 22.09.1987 tarih E:1985/1622  K:1987/2581, 16.11.2020 tarih E:2016/9933 K:2020/4317 sayılı kararları.) 

Yeni Danıştay kararı 

Yeni sayılabilecek tarihli bir davada Vergi Mahkemesi, Kurumlar Vergisi Kanunu'nun 11/g  maddesinde yer alan, kurumun kendisinin, ortaklarının, yöneticilerinin ve çalışanlarının  suçlarından doğan tazminatların gider olarak kabul edilemeyeceği hükmünü hatırlattıktan sonra,  kanunun lafzi yorumu sonucu yalnızca "suçlara" hasredilmiş gibi yorumlansa da;  

• Gerek hükmün gerekçesinde belirtilen "kurumun ve bentte sayılan diğer kişilerin kusurlarından doğan tazminatların işle ilgili olsa dahi kurum kazancından indirilemeyeceği'nin belirtilmiş  olması, 
• Gerekse ilgili maddede suç fiilini işleyenler sayılırken ceza hukuku anlamında  cezalandırılamayacağı açık olan tüzel kişiliği bulunan kurumun kendisinin de sayıldığı,

dikkate alındığında, madde ile öngörülen "tazminata konu suç" kavramının kusuru da içine alan  geniş bir kavram olduğu ve tazminat ödenmesine sebep olan fiilin iş sahibinin kusurundan  kaynaklanması durumunda, ödenen tazminat tutarını kurum kazancının tespitinde gider olarak  dikkate alınamayacağı gerekçesiyle, tarh edilen kurumlar vergisinde hukuka aykırılık görmemiş ve  davayı reddetmiştir. 

İstinaf başvurusunu inceleyen Bölge İdare Mahkemesi istinaf başvurusunu reddetmiş, temyiz  istemini inceleyen Danıştay ise temyiz başvurusunu reddederek Bölge İdare Mahkemesi kararını  onamıştır. (Danıştay Dokuzuncu Dairesinin 03.11.2022 tarih ve E:2021/2555 K:2022/5433 sayılı  kararı.) 

Kişisel değerlendirmem 

Öncelikle şunu söylemek isterim, Kanun’un lafzını açık görüyorum. Kanun “… suçlarından doğan  …” dediğine göre, bu kavramın esas alınması ve Kanun’da sayılan kişilere suç izafe edilecek bir  durum yoksa, ödenen tazminatın gider olarak kabul edilmesi gerektiğini düşünüyorum. 

Yukarıda özetlediğim 2022 tarihli, “suç" kavramını kusuru da içine alan geniş bir kavram olarak  kabul eden Danıştay Kararının gerekçeleri de kayda değer gerekçeler. Katılmadığım bu kararın iki  gerekçesiyle ilgili de kısaca görüşümü söylemek isterim. 

Madde hükmünün gerekçesinde yer alan “kusur” kavramı, Gelir İdaresi özelgelerinin de esas  gerekçesi. Ancak az önce de ifade ettiğim gibi, madde lafzını açık görüyorum ve düzenlemenin  amacına ve gerekçesine bakmaya gerek yok diye düşünüyorum. Hükmün lafzıyla gerekçesi bence  çelişiyor. Bu durumda gerekçe önemini kaybediyor. Kaldı ki, suç kavramının kusuru da içine alan  geniş bir kavram olduğu kabul edilecek, daha da ötesi Gelir İdaresinin elektrik faturasının geç  ödenmesini de kusur olarak niteleyen ve gecikme zammını yöneticilerin kusurundan kaynaklandığı  gerekçesiyle gider kabul etmeyen özelgeleri de dikkate alınacak olursa, tazminatların hiçbir şekilde  gider kaydedilemeyeceği de iddia edilebilir. Suç veya kusur yoksa neden tazminat ödenmiş olsun ki. 

Diğer gerekçeye gelince, ilgili maddede suç fiilini işleyenler sayılırken, ceza hukuku anlamında  cezalandırılamayacağı açık olan tüzel kişiliği bulunan kurumun kendisinin de sayılması,  muhtemelen tüzel kişilerin cezai sorumluluğu konusundaki tartışmalardan kaynaklanmıştır.  Düzenlemenin bu tartışmalardan etkilenmemesi amaçlanmış olabilir. Bu gerekçenin de suç  kavramını kurusu da içine alan geniş bir kavram kabul etmeyi gerektirmediğini, açık olan lafza  itibar edilmesi gerektiğini değerlendiriyorum. 

Yayın yoluyla işlenen fiiller nedeniyle ödenen tazminatlar 

Makaleyi bitirmeden bir noktaya ayrıca dikkat çekmek isterim.  

Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunlarında, basın yoluyla işlenen fiillerden veya radyo ve televizyon  yayınlarından doğacak maddi ve manevi zararlardan dolayı ödenen tazminatların gider yazılmasını  önleyen ayrı düzenlemeler var. 

Genel olarak gider kaydedilemeyecek tazminatlarla ilgili düzenlemede suçlardan doğan tazminat  kavramı kullanılırken, basın yayın yoluyla işlenen fiiller nedeniyle ödenen tazminatların gider  kaydedilemeyeceğine ilişkin düzenlemede, suç kavramına yer verilmemiş. Dolayısıyla, basın yoluyla  işlenen fiil suç niteliğinde olmasa da, özel düzenleme nedeniyle söz konusu tazminatların, mahkeme  kararına dayanılarak ödense de gider yazılmasına olanak yok.